Film: Melancholia (2011).Van: Lars (von) Trier.
Verhaal: sprookje over twee zussen (Justine en Claire). De één heeft blond haar, de ander is donker. De één (Justine) is onge-lukkig als alles goed gaat, maar blijft rustig als alles misgaat, terwijl de ander (Claire) rustig blijft onder geluk en panikeert bij tegenslag.
Vorm: Melancholia is een tweeluik. In het eerste deel staat Justine centraal. In het tweede eigenlijk ook, maar daarin krijgt ook Claire meer ruimte/beeld.
Setting: landgoed van vermogende familie waardoor alle problemen luxeproblemen lijken, maar Von Trier tegelijk een soort laboratorium schept waarin hij het geestesleven van zijn personages kan onderzoeken zonder zich te hoeven bekommeren om - of ons te hoeven vervelen met - hun dagelijkse shit.
Sterk: in Melancholia lijkt depressie de vermomming van arrogantie, van passieve agressie, melancholica Justine (Dunst) voelt zich te goed voor het stervelingenleven (dat klinkt bits en verwijtend, maar zo bedoel ik het niet, ik test of de film zo over donkerte denkt). Dat blijkt als Justine, van beroep copywriter/ artdirector, op haar trouwfeest haar baas/schoonvader schoffeert ('Je bent een walgelijke man die hunkert naar macht') waarna hij een bord kapotgooit en het feest verlaat. Bovendien neukt Justine, op datzelfde feest, om haar echtgenoot Michael te vernederen, een jongen die ze net heeft leren kennen. Melancholie lijkt hier een opstand tegen de leugenachtigheid van conventies, tegen de imperfectie van de wereld (netto in petto: de dood). De meest dramatische woede-uitbarsting is die waarbij Justine haar haat richt op haar paard Abraham en het begint te slaan - aan het begin van de film, als Justine & Michael twee uur te laat aankomen op het kasteel waar het trouwfeest plaatsvinds en tientallen gasten op hen wachten, hebben we nog gezien hoe Justine het prachtige dier teder begroet vóór zij zich bij haar gasten gaat verontschuldigen. Later in het verhaal, als de wereld dreigt te verdwijnen door een botsing met de planeet Melancholia, wordt Justine rustig. Begrijpelijk: de Dood is de enige autoriteit die ze accepteert, de enige waarheid die ze onderschrijft.
Kamervragen!: waarom staat de echte naam van Paard Abraham eigenlijk niet vermeld op de lijst met credits van de IMDB? Omdat een paard niet kan acteren? Dit paard acteert toevallig hartstikke goed! Een Gouden Kalf voor Abraham graag. Wat zullen we nou krijgen.
Minder: het onstuimige camerawerk tijdens het bruiloftsfeest (dogma!) vloekt, naar mijn smaak, met de somberte van Justine.
Interessant detail: in de film is Justine (Dunst) vro-lijk en uitge-laten totdat, tijdens het feestdiner, haar moeder bittere opmerkingen maakt over haar ex-man en over het instituut huwelijk. Is Justine erfelijk belast of verwrongen geraakt door het slechte huwelijk van haar ouders? Of is dat huwelijk gestrand door de (erfelijke) duisternis in de bovenkamer van Justine's moeder Gaby? Verplicht discussiestukje voor na afloop. Betrek in je gesprek de boomgaardfoto (Empire-appels!) die Justine laat liggen na een gesprekje met haar man Michael. Voor hem representeert die boomgaard hun gezamenlijke toekomst waarin ze in de schaduw zullen zitten van bomen die nu nog klein zijn (overigens is het verschenken van appels een oud symbool voor het uitdrukken van liefdesgevoelens en zijn de echo's met de Hof van Eden en de boom der kennis vast geen toeval).Visueel: mooi gemaakt, deze film, Von Trier zet kitsch vaak bewust in als stijlmiddel. Vooral aan het begin trakteert hij de zaal op videokunstachtige beeldpoëzie. Hopelijk wordt dat de richting die hij in de toekomst verder gaat verkennen.
De bovenlip van Kirsten Dunst: is eigenlijk net te dun om haar (Dunst) echt megasexy te laten zijn, maar het zijn de imperfecties (in combinatie met een paar perfecties natuurlijk) die haar zo aantrekkelijk maken en Von Trier is zo slecht/goed haar de eerste helft van Melancholia in een halfblote trouwjurk te filmen (hals, armen, schouders, sleutelbeenderen) en met de camera dicht op de huid waardoor haar lichaamswarmte haast van het scherm komt.
Acteren: iedereen acteert goed in Melan-cholia. De twee zus-sen zijn erg goed samen, heel natuurlijk.Mooiste scène: Justine en Claire (Charlotte Gainsbourg, had ik dat nog niet gezegd?) plukken samen zwarte bessen (het is hoogzomer) als er plotseling door het naderen van planeet Melancholia sneeuwvlokken neerdwarrelen.
Door merg & been: op het dieptepunt van haar melancholie kan Justine nauwelijks meer bewegen, ze is zo verstard dat haar zus haar in bad moet helpen, dat levert een vrij afschuwelijke scène op, geësthetiseerd doordat die zich afspeelt bij een fraai ligbad, verzacht door de prachtig geacteerde zusterliefde van Claire.
Mal: het uitgangspunt van de film (botsing van planeten) is natuurlijk een beetje idioot - ook al is de volgende redenering niet zo krankzinnig als zij lijkt: Von Trier heeft Dunst werk gegeven in de meest kapitalistische, onwaarachtige branche (de reclame) omdat hij wil laten voelen dat de oorsprong van toegenomen Melancholia/onbehagen ligt in het kille aandeelhouders-kapitalisme dat onze cultuur is gaan domineren. Subtekst van deze film: zolang de markt belangrijker is dan onstoffelijke waarden is de botsing van onze beschaving met planeet Melancholia een kwestie van tijd. Maar het naderen van die planeet is hier, verhaaltechnisch, natuurlijk ook een beetje een MacGuffin. Afijn, heb het er na afloop maar over met de andere leden van je filmclub. ('Ton?' 'Ja, Edgar?' 'Ik ben het eens met wat je net zei, maar ik wilde je er graag op wijzen dat er nog wat popcorn in je mondhoek zit.' 'O, dankjewel. Ik zal die ongerechtigheid terstond verwijderen. Is iemand anders nog iets opgevallen vanavond?').
'Maar zijn die laatste opmerkingen niet in strijd met wat je aan het begin schreef over arrogantie enzo?'
'Nee, de relatie tussen die alinea's is complementair.'
'Oooooooooooooooooooh, nu begrijp ik het. Ga maar weer verder met je lijstje.'
Grappig: mannen zijn vluchtdieren in deze film. Vrouwen zijn de helden.
Oer: Justine, Claire en Claire's zoontje, Leo, schuilen aan het slot van de film in een tent die ze van stokken hebben gemaakt. Dat is binnen het malle gegeven van botsende planeten dan weer erg sterk en goed voor het opschorten van het ongeloof. Overigens vind ik het fraai én van artistieke integriteit getuigen dat Von Trier zijn kindacteur niet inzet om tranen te trekken - terwijl hij hem wel effectief gebruikt om Claire's radeloze, richtingloze moederinstinct mee te kleuren.
Eindoordeel: reeds.
Beter dan: Le temps du loup (2003) van Michael Haneke.
Maar niet zo gedurfd als: The Tree Of Life (2010) van Terence Malick.
'Wat herinner je je over tien jaar nog van deze film?'
'Kirsten Dunst in een spijkerbroek en een zwart T-shirt.'
'Bezig met?'
'Ontbijten. Buiten.'
Plaatjes: IMDB.
