‘Ik was geen individu, ik was een voortzetting van Moeder en
alle andere vrouwen, ik was een eerdrager van de familie door middel van m’n
vagina, daarom zouden m’n verwekkers alles op alles zetten om me te krijgen
waar ze me willen: een keurige, kuise vrouw die voldoet aan de regels van de
gemeenschap. Iemand die op de achtergrond blijft, een dienstmeisje, een
zachtmoedige hulpverlener en voetstuk van een man, van mannen, van de
mannenwereld. Niet iemand met haar eigen meningen, eigen doelen, eigen
problematiek en eigen engagement, ik was een baarmoeder, een warmgedraaide
voeder, hoeder en moeder, ik had een faciliterende rol, al het andere was
secundair.’
Lale Gül, Ik ga leven
(2021;p.322)
Büsra, de vertelster van deze autobiografische roman, spreekt
de lezer rechtstreeks aan – de facto praat ze tegen en in zichzelf. Ze noteert
wat ze vindt, voelt, denkt en vertolkt zo de onvrede die tatta’s als ik onder veel hoofddoeken vermoeden. Ik ga leven is een zelfportret in taal,
waarbij minder wordt getoond dan verteld. De stem van de heldin ís het portret.
De lompe, grove stijl waarin Gül haar boek heeft geschreven past
bij het thema: jonge vrouw verbreekt de ketenen die haar aan haar milieu binden.
Omslachtige formuleringen zouden veel boeken onleesbaar maken, maar voegen hier
iets toe; de vaak machteloze omhaal van woorden doet denken aan de
speekselbelletjes in de mondhoeken van mensen die schuimbekkend lucht geven aan
diepe, ware woede. Zonder geweld geen vrijheid.
Volgens de binnenflap is Ik
ga leven gebaseerd op het leven van de auteur, wat betekent dat de tragiek achter
de tekst echt is. Triest. Maar van het boek zelf geniet je zoals sommige ouders
kunnen genieten van de boze buien van hun puberkinderen. Ook maatschappelijk
relevante literatuur is entertainment.
Met Gül/Büsra hoop ik het beste voor andere vrouwen die zich
uit hun religieuze milieu willen bevrijden:
‘Ik las op Wikipedia dat de christenen vroeger ook een
boerka hebben gekend, de huik. Ik kon nauwelijks geloven dat Nederlandse
vrouwen ooit zo rondgelopen hebben, maar het gaf me wel hoop: blijkbaar kunnen
zaken drastisch veranderen binnen een door en door pieuze maatschappij als je
het gemiddelde onderwijsniveau opkrikt (en nog een paar andere variabelen als
hervorming, democratisering en secularisering zouden ook geen overbodige luxe
zijn).’ (Ibid., p.63)
Was ik programmeur van literaire avonden, dan zou ik een
tweegesprek beleggen tussen Lale Gül en Stephan Enter (Pastorale) over verschillen en overeenkomsten tussen
islamitische en calvinistische verstikking.
Mijn exemplaar van Ik
ga leven kocht ik bij Boekhandel Bijleveld – onafhankelijk sinds 1865.
‘The next
afternoon, on a bright and beautiful Sunday, we sat on the grass in the Jardin
des Tuileries with a copy of Pariscope
and planned how we would spend the rest of the day. Matthew was transfixed by
the listings magazine, unable to believe the number and variety of films being
screened. Feeling very worldly, I explained to him that this was perfectly
normal for Paris: this was a city of cinéphiles
(the word tripped off my tongue elegantly) and there was no better place in the
world to catch up on foreign films or revival of classics.’
